Projekty

Wykonawca główny: prof. dr hab. Andrzej Nowak, Instytut Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca, Wydział Psychologii, UW

Zespół: Andrzej Nowak, Szymon Malinowski, Wojciech Borkowski, Marcin Napiórkowski, Fabian Welc, Agnieszka Szuster-Ciesielska, Marek Kuś, Anna Boros

Opis

Głównym celem badań planowanych w ramach projektu jest lepsze zrozumienie procesów zmian spójności społecznej w kontekście narastającej fragmentacji i konfliktu społecznego oraz związku tych zjawisk z procesami zachodzącymi w systemach zewnętrznych w stosunku do społeczeństwa np. zmianą klimatu. Pozwoli to na zidentyfikowanie wskaźników zagrożeń oraz szukanie sposobów minimalizowania zagrożeń i unikania kryzysów na tym obszarze.

Planowane działania w ramach tego projektu obejmują: 1) Zbudowanie ogólnej platformy wizualizacji i symulacji dynamiki systemów. Będzie to narzędzie nowej generacji pozwalające na symulację dynamiki systemów społecznych z wykorzystaniem modelu blokowego odpowiedzi społeczeństwa jako całości i rożnych grup społecznych na wymuszenia takie jak pandemia czy zmiana klimatu. 2) Badanie konsekwencji epidemii koronawirusa i zmian klimatu dla spójności społecznej nakierowane na konkretne wymuszenia, które aktualnie stanowią wielkie wyzwanie dla spójności społecznej. Pozwoli to sprawdzić, jakie sposoby wpływania na społeczeństwo skutecznie ograniczają kryzys klimatyczny i rozwój epidemii.

Dalsze działania

Na dalszym etapie badań przewiduje się rozbudowę platformy, tak aby umożliwiała modelowanie wielopoziomowe procesów społecznych i ekonomicznych. Pozwoli to na rozszerzenie wniosków płynących z badań realizowanych w ramach projektu na ogólne zmiany interakcji społecznych w okresie gwałtownej fragmentacji społeczeństw, polaryzacji postaw oraz konfliktu i radykalizacji. Wspomniane procesy utrudniają podejmowanie wspólnych działań przeciwdziałających zagrożeniom systemów, od których zależy funkcjonowanie społeczeństw. Ich główną konsekwencją jest erozja kapitału społecznego, który jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o rozwoju społecznym i ekonomicznym, oraz rozbicie dialogu społecznego. Długofalowym celem projektu jest wypracowanie rozwiązań przeciwdziałających niszczeniu kapitału społecznego oraz wzmacniających mechanizmy kooperacji społecznej w obliczu globalnych zmian społecznych.

Wykonawca główny: dr hab. Marcin Napiórkowski, Instytut Kultury Polskiej, UW

Zespół: Marcin Napiórkowski, Andrzej Nowak, Szymon Malinowski, Fabian Welc, Sebastian Szymański

Opis

Celem projektu jest zrozumienie, w jaki sposób epidemię rozumie i interpretuje szeroka, nie-ekspercka publiczność oraz w jaki sposób komunikacja ryzyka może być prowadzona skuteczniej dzięki świadomemu dopasowaniu się do tych modeli. W tym celu zidentyfikowane zostaną dominujące modele w potocznym imaginarium społecznym.

Na podstawie wypowiedzi w mediach i mediach społecznościowych przeanalizowane zostaną najbardziej rozpowszechnione obrazy, metafory, narracje i modele poznawcze epidemii w komunikacji eksperckiej/rządowej oraz w potocznej interpretacji. W kolejnym etapie przeprowadzona zostanie ocena skuteczności strategii komunikacyjnych dopasowanych i niedopasowanych do wyobrażeń potocznych. Na panelach internetowych przeprowadzone zostaną badania, mające na celu empiryczną weryfikację różnych strategii komunikacyjnych wykorzystujących modele zrekonstruowane na podstawie pierwszego etapu projektu.

Dalsze działania

Długofalowym celem projektu będzie zrozumienie wzorców rozprzestrzeniania się informacji i postaw dotyczących ryzyka systemowego w różnych ekosystemach medialnych (nowe media, media tradycyjne, komunikacja bezpośrednia). Pozwoli to zrozumieć mechanizmy oceny wiarygodności źródła i innych cech formalnych komunikatu oraz selekcji informacji w sytuacji przesytu komunikacyjnego związanego z paniką moralną. Dzięki temu możliwe będzie sformułowanie praktycznych zaleceń, jak modelować sferę komunikacyjną, żeby zagwarantować dotarcie do szerokiej publiczności najistotniejszych komunikatów; jakie narracje (ew. inne cechy formalne komunikatów) gwarantują wyższą skłonność do współpracy różnych grup społecznych w sytuacji narastającego ryzyka oraz jakie narracje pozwalają na podtrzymanie współpracy w sytuacji przedłużającego się napięcia społecznego.

Wykonawca główny: dr Sebastian Szymański, Wydział „Artes Liberales”, UW

Zespół: Sebastian Szymański, Jędrzej Niklas, Marcin Napiórkowski

Opis

Pandemia COVID-19 otworzyła możliwości tworzenia nowych źródeł danych w postaci np. aplikacji mobilnych do potwierdzania lub śledzenia lokalizacji osób przebywających w kwarantannie albo aplikacji informujących użytkowników o ryzyku kontaktu z osobą zarażoną wirusem SARS-CoV-2. Wykorzystywanie tego rodzaju źródeł danych rodzi istotne problemy etyczne wokół napięcia między ryzykiem, że wykorzystanie tego nowego źródła danych może prowadzić do szkód zarówno dla jednostek (np. naruszenie prywatności), jak i grup jednostek i całego społeczeństwa (np. zagrożenie inwigilacją) a ryzkiem niewykorzystania potencjału danych dostarczanych przez te źródła do powstrzymania pandemii i ograniczania jej skutków.

Celem projektu będzie przeanalizowanie ryzyka etycznego związanego z wykorzystywaniem narzędzi cyfrowych do ograniczania skutków pandemii COVID-19 oraz sformułowanie praktycznych zaleceń dla tworzenia narzędzi minimalizujących tego rodzaju ryzyka.

Dalsze działania

W dalszej perspektywie celem będzie wypracowanie ram teoretycznych, pozwalających tematyzować i rozwiązywać problemy etyczne związane z ryzykiem systemowym.

Ryzyka systemowe dotyczą wszystkich podmiotów funkcjonujących w systemie i mają charakter globalny. Ich urzeczywistnienie może prowadzić do poważnych zaburzeń funkcjonowania systemu lub wręcz jego załamania. Z punktu widzenia etyki stosowanej niezbędne jest wypracowanie ogólnych ram etycznych dla ryzyk systemowych pozwalających w szczególności na przypisanie odpowiedzialności za ryzyko i/lub jego konsekwencje oraz jego sprawiedliwy rozkład.

Wykonawca główny: dr hab. Fabian Welc, Instytut Archeologii, UKSW

Zespół: Fabian Welc, Szymon Malinowski, Bartosz Nowacki

Opis

Projekt poświęcony jest badaniu związków między zmianami klimatu i długofalowymi zmianami społecznymi, w szczególności migracjami na dużą skalę w perspektywie ostatnich 2000 lat oraz sformułowaniu przewidywań na przyszłość. W ramach projektu zbudowana zostanie szczegółowa baza zapisków historycznych dotyczących zarówno poszczególnych epizodów dżumy Justyniana jak i ognisk oraz kierunków jej rozprzestrzeniania się ujętych w ramy chronologiczne. W kolejnym etapie na bazie opracowanego zestawienia danych (również w ramach bazy GIS) zostanie opracowany wielopoziomowy (uwzgledniający przestrzeń geograficzną, drogi transmisji i jej szybkość oraz czas) model rozprzestrzeniana się tej pandemii, celem poznania głównych mechanizmów oraz wpływu, jaki pandemia dżumy Justyniana wywarła na społeczeństwo i ekonomię Cesarstwa Bizantyjskiego, tzn. w jakim stopniu przyczyniła się do jego osłabienia i końca antyku. Następnie zostanie zbadana korelacja między pojawieniem się i rozprzestrzenieniem się dżumy i zachodzącymi wówczas zmianami klimatu: ochłodzeniem w strefie północnego Atlantyku określanym jako 1 epizod Bonda i ochłodzeniem związanym z efektem emisji wulkanicznych w połowie VI wieku. Wykazanie związków między zmianami klimatu a pandemią dżumy Justyniana (zwłaszcza jej sezonowością) może stać się asumptem do prowadzenia podobnych badań w kierunku korelacji obecnego ocieplenia klimatu a pojawieniem się pandemii COVID-19 i możliwych sygnalizowanych w literaturze następnych pandemii w okresie, w którym globalne zmiany klimatu nabierają tempa.

Dalsze działania

W dalszej perspektywie planowane jest rozszerzenie badania wpływu zmian środowiskowych na zmiany społeczne i migracje, które doprowadziły do drastycznych zmian w obszarze Morza Śródziemnego i w Europie w IV-VIII wieku, w szczególności zbadanie korelacji między wędrówkami ludów i migracjami a zmianami w lokalnych warunkach środowiskowych. Proponowane działania badawcze obejmują utworzenie bazy danych paleoklimatycznych dla I tysiąclecia n.e. dla regionu Morza Śródziemnego i Europy Środkowej; badania terenowe migracji regionalnych w regionie Bałkanów, szczególnie wysp Dalmacji; porównanie danych paleoklimatycznych dla tego regionu z bazami globalnymi w celu zrozumienia globalnych wymuszeń klimatycznych oraz porównanie tych danych z wysokorozdzielczymi symulacjami klimatu z początku n.e. z projektów CMIP6 celem zrozumienia lokalnych odpowiedzi klimatu na wymuszenia globalne oraz zbadanie korelacji między zmianami klimatu a udokumentowanymi migracjami w skali kontynentu i w skalach lokalnych.

Wykonawca główny: prof. dr hab. Marek Trippenbach, Wydział Fizyki, UW

Zespół: Marek Trippenbach, Marek Konarzewski, Jacek Rogala, Marek Kuś, Joanna Dreszer, Andrzej Wróbel, Jeremi Ochab, Tomasz Wolak, Grzegorz Łach, Sebastian Szymański

Opis

Celem projektu będzie zaadaptowanie i wykorzystanie metod modelowania wypracowanych przez nauki przyrodnicze do rozumienia dynamiki złożonych układów społecznych. W ramach projektu przewidziane zostały trzy wątki badawcze.

Pierwszy wątek dotyczy przewidywania rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Planowane jest wykorzystanie do modelowania przebiegu epidemii zestawu technik stosowanych znanego jako ensemble forecasting, stosowanego od dekad z powodzeniem w meteorologii do opisu układów, w których występuje stały dopływ nowych danych obserwacyjnych. Jednym z podstawowych problemów przy modelowaniu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych jest ograniczona dostępność danych i ich niska wiarygodność. Proponujemy zbadanie, czy można poprawić zdolność predykcyjną modeli pandemii COVID-19 przez użycie publicznie dostępnych danych demograficznych nt. osób zmarłych.

Drugi wątek obejmuje analizę długofalowych zmian społecznych na przykładzie procesów starzenia się oraz identyfikacji czynników ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych poprzez szeroko zakrojone badania populacyjne (kohortowe).

Starzenie się społeczeństw jest jednym z głównych zagrożeń systemowych współczesnej cywilizacji. Dzięki dostępowi do dużej bazy danych sygnałów EEG osób w różnym wieku (ponad 100 tysięcy rekordów) przy zastosowaniu zaawansowanych metod fizyki teoretycznej w połączeniu z możliwością budowania narzędzi i metod do klasyfikacji dużych baz danych planowane jest opracowanie modeli procesów starzenia się i rozpadu układów złożonych, które umożliwią wczesną diagnozę niekorzystnych zmian, zarówno na poziomie społeczeństwa jak i na poziomie fizjologii pojedynczego człowieka. Umożliwi to identyfikację potencjalnych mechanizmów kompensacyjnych pozwalających na wydłużenie sprawności intelektualnej i fizycznej.

Skutecznym narzędziem identyfikacji czynników ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych są szeroko zakrojone badania populacyjne (kohortowe). Jednak badania populacyjne koncentrowały się dotychczas na bezpośrednich, biomedycznych czynnikach ryzyka, pomijając oddziaływania środowiskowe i kulturowe, choć to właśnie one stanowią pierwotną przyczynę zachowań pro-, bądź anty-zdrowotnych. Istnieje zatem pilna potrzeba połączenia metodologii biomedycznych badań kohortowych z metodologią nauk społecznych i humanistycznych. Do tego celu poza klasycznymi metodami badań ankietowych wykorzystamy metody uczenia maszynowego oraz modelowania matematycznego w celu identyfikacji głównych czynników ryzyka oraz przewidywania przyszłych trendów zmian stanu zdrowia publicznego.

Trzeci wątek dotyczy mechanizmów oddziaływania sztuki na ośrodkowy układ nerwowy

Współczesne badania wskazują, że sztuka może być transferem informacji niewyrażalnych metodami takimi jak bezpośredni opis pomiędzy artystą a odbiorcą za pośrednictwem dzieła. Badając przepływ informacji między metodami zapożyczonymi z metod teorii informacji, analizy tekstów oraz metodami obrazowania aktywności mózgu zamierzamy pokazać transfer informacji oraz jej oddziaływania na sieci neuronowe mózgu odbiorcy. Pozwoli to lepiej zrozumieć społeczne mechanizmy funkcjonowania dzieła sztuki w aspekcie semantycznym.

Dalsze działania

Długoterminowymi celami projektu są: 1) Utworzenie i rozbudowanie zespołu badawczego, który będzie zajmował się badaniem modelowaniem procesów złożonych w układach biologicznych i społecznych w kontekście zagrożenia systemowego. Badania tego zespołu będą dotyczyły zagrożeń cywilizacyjnych, takich jak choroby cywilizacyjne, starzenie, wpływ klimatu i środowiska na zdrowie, epidemie itp. 2) Zainicjowanie długoterminowych badań empirycznych (perspektywa kilkunastu lat) pozwalających na wykrycie i rozumienie trendów na poziomie zdrowia publicznego i ich związków z długofalowymi procesami społecznymi.

Publikacje

Rogala, J., Dreszer, J., Malinowska, U., Waligóra, M., Pluta, A., Antonova, I. & Wróbel, A. (2021). Stronger connectivity and higher extraversion protect against stress-related deterioration of cognitive functions. Sci Rep 11, 17452 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-96718-5